زایمان در آب چیست و چگونه انجام می شود؟

زایمان در آب یکی از شیوه‌های زایمان است که مزایا و معایب خاص خودش را دارد و با توجه به اینکه قدمت زیادی ندارد هنوز سوالات زیادی در ذهن خانم های باردار وجود دارد که بتوانند این شیوه زایمان را برای خود انتخاب کنند یا خیر.

برای این منظور لازم است شما مزایا و معایب زایمان در آب را بدانید باید و بدانید برای زایمان باید چه چیزی بپوشید و گزینه های مختلفی که برای تسکین درد قبل و بعد از آن وجود دارد چیست؟

در این مطلب تصمیم داریم زایمان در آب را برای شما شرح دهیم و نحوه انجام شدن آن را توضیح بدهیم و سایر اطلاعات مفید و کاربردی که در این رابطه لازم است بدانید را برای شما نام می بریم.

زایمان در آب

به فرآیندی که طی آن زایمان طبیعی در آب با استفاده از استخر زایمان و وان های عمیق حمام انجام می‌شود زایمان درآب می گویند. تحقیقات نشان داده این نوع زایمان نه تنها زیان آور و مضر نیست، بلکه کمک زیادی به تسکین درد زایمان میکند و دردی که زایمان طبیعی در حالت عادی دارد را برای زنان باردار به همراه نخواهد داشت.

علاوه بر آن مادران در زمان زایمان در آب احساس راحتی و آرامش بیشتری نسبت به محیط هایی که بدون آب هست دارند.

زایمان در آب کمک می‌کند که شخص بتواند بهتر وزن خود را تحمل کند و حرکت کردن به اطراف راحت‌تر می‌شود و احساس کنترل بیشتری در موقع زایمان خواهد داشت.

چه کسانی می‌توانند زایمان در آب را تجربه کنند؟

چنانچه بارداری شما کم خطر باشد و پزشک متخصص زنان و زایمان یا ماما با توجه به بررسی شرایط شما تشخیص دهد که این کار برای شما و جنینتان خطرناک نیست، می‌توانید زایمان در آب انجام دهید. ولی به صورت کلی تا قبل از روزهای پایانی بارداری باید صحبت های کامل در این رابطه با پزشک متخصص صورت گیرد تا همه شرایط را بررسی کنید و وقتی که تصمیم نهایی برای زایمان در آب داشته باشید باید برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهید.

چه کسانی نباید زایمان در آب انجام دهند؟

همانطور که گفته شد وضعیت شما باید برای تصمیم گیری جهت زایمان در آب بررسی شود و باید پزشک متخصص بررسی کند که شما چه تاریخچه پزشکی دارید و در حال حاضر در چه شرایطی هستید تا مشخص شود که این شرایط برای شما فراهم است یا نه. در صورتی که در هر کدام از وضعیت های زیر باشید نمی‌توانید زایمان در آب انجام دهید.

• جنین وضعیت بریچ داشته باشد، یعنی سر جنین در شکم مادر به سمت بالا باشد.

• جنین نارس باشد. یعنی زیر 37 هفته به دنیا بیاید.

• جنین قبل یا هنگام زایمان از مکونیوم عبور کرده باشد.

• مادر تبخال فعال یا هرپس داشته باشد.

• مادر حین بارداری مبتلا به پره اکلامپسی شده باشد.

• مادر در زمان زایمان و روزهای آخر بارداری تب و درجه دمای بدن بالا داشته باشد.

• مادر دچار خونریزی شود.

• از پاره شدن کیسه آب آمنیوتیک مادر بیش از 24 ساعت گذشته باشد.

• مادر در زایمان قبلی خود قبلاً سزارین کرده باشد.

• مادر در معرض خطرات ابتلا به مشکلات زایمان باشد.

• مادر دو قلو یا سه قلو (یا بیشتر) باردار باشد.

• مادر دچار عفونت باشد.

پس اگر هر کدام از این موارد را داشتید احتمالاً زایمان در آب برای شما توصیه نمی شود و امکان اینکه در شرایط اضطراری و خطر قرار بگیرید زیاد است و بهتر است سلامت شما و فرزندتان به خطر نیفتد.

به طور مثال چنانچه مادری دچار عفونت باشد ممکن است این عفونت را از طریق آب به نوزاد خود هم منتقل کند یا اگر خطر خونریزی وجود داشته باشد چنانچه در استخر وجود داشته باشید این شرایط خطرناک تر است چون مقدار خونی که از دست می‌رود را به صورت دقیق داخل آب نمی توان تشخیص داد و به همین دلیل است که شرایط بالا منجر می‌شود که پزشک متخصص زنان و زایمان، زایمان در آب را برای شما توصیه نکند.

مزایای زایمان در آب

در صورتی که اطلاعات کامل تری در رابطه با مزایای زایمان در آب داشته باشید بهتر می توانید برای نحوه زایمان خود تصمیم گیری کنید، به خصوص اگر شرایط کافی برای این عمل را داشته باشید.

در ادامه مزایای زایمان در آب را برای شما شرح می‌دهیم و سپس معایبی که زایمان در آب به همراه دارد را هم خواهیم گفت تا در نهایت بهترین تصمیم گیری را انجام دهید.

• استفاده از آب گرم می تواند به آرامش، درد کم و راحتی زن کمک کند.

• راحتی و پشتیبانی بیشتر در آب، یعنی شما می توانید موقعیت های مختلف جهت زایمان در آب را امتحان کنید و آزادانه تر حرکت کنید.

• موقع ایستادن در آب، نیروی جاذبه به حرکت نوزاد به سمت پایین و سمت کانال زایمان کمک می کند.

• آب می تواند فشار خون مادر را کاهش دهد و احساس اضطراب را تا حد زیادی برطرف کند.

• بدن زن در آب قادر به آزاد سازی اندورفین خواهد بود که در کاهش درد نقش بسیار موثری دارد.

• آب باعث بهبود کمردرد و احساس فشار در زمان زایمان می شود.

• چنانچه موقع زایمان در آب پاها به اندازه کافی باز شوند، این تاثیر دوبرابر خواهد شد.

• با بیرون آمدن سر کودک از کانال زایمان، آب می تواند به کشیدگی پرینه کمک کند و خطر آسیب را کمتر کند.

معایب زایمان در آب

همانطور که اشاره کردیم زایمان در آب می تواند معایبی هم به همراه داشته باشد که با دانستن آن‌ها ممکن است تصمیم شما عوض شود و این شیوه را برای زایمان خود انتخاب نکنید. در ادامه به این معایب اشاره کرده ایم.

• عدم اجازه استفاده از مسکن ها ( افرادی که خواهان زایمان در آب هستند نباید حداقل 6 ساعت قبل از ورود به حمام زایمان از مواد افیونی استفاده کنند)

• ممکن است انقباضات مادر در آب کند یا ضعیف شود، مخصوصا اگر خیلی زود به استخر برود.

• چنانچه آب استخر در زمان زایمان خیلی خنک باشد، نوزاد در معرض خطر هیپوترمی قرار خواهد گرفت.( پزشک باید به طور منظم دمای آب را بررسی کند). اگر دمای بدن نوزاد پایین باشد، تماس پوست با پوست و حوله های گرم کمک خواهد کرد.

• اگرعارضه ای وجود داشته باشد ممکن است لازم باشد مادر استخر را ترک کند و پروسه زایمان را روی تخت به اتمام برساند.

آیا امکان خفگی برای نوزاد در حین زایمان در آب وجود دارد؟

سوال پر تکراری که برای خیلی از خانم ها پیش می‌آید این است که تصور می‌کنند که اگر زایمان در آب صورت بگیرد احتمال غرق شدن نوزاد و یا خفه شدن آن وجود دارد. پاسخ به این سوال که صددرصد خیر نیست چون احتمال بسیار بسیار کمی وجود دارد که این اتفاق بیفتد. اما به طور کلی می‌توان گفت که خطر بسیار کمی دارد. هنگامی که نوزادان داخل رحم هستند احتیاجی به تنفس ندارند چون خونی که از راه بند جفت از مادر به سمت آنها می‌آید حاوی اکسیژن است و آنها اکسیژن مورد نیاز خود را از آن می گیرند؛ و وقتی که در آب به دنیا می‌آیند بدن آنها به شکل رفتار می‌کند که انگار هنوز داخل رحم هستند تا وقتی که آنها را از آب بیرون می آورند و اولین تنفس آنها انجام شود. در همین زمان ریه‌های آنها باز می‌شود.

پس وقتی نوزاد از آمنیوتیک به آب معمولی وارد می‌شود هنوز ریه های او باز نشده و هیچ آبی داخل آن نمی‌رود پس احتمال خفه شدن وجود ندارد.

هنگامی که نوزاد در آب متولد می شود مادر و پزشک نوزاد را خیلی آرام به سطح زمین می آورند و برای یک مدت کوتاهی نوزاد شما زیر آب خواهد ماند و تا وقتی که از آب بیرون نیاید هنوز تنفسی انجام نداده است و نیازی نیست که در رابطه با خفه شدن او نگران باشید. تنها خطراتی که ممکن است نوزاد شما را تهدید کند موارد زیر است و پزشک باید کاملا مراقب باشد که این موارد اتفاق نیفتد.

• در صورتی که سر آن ها بالای آب آورده شود و دوباره پایین و به زیر آب فرو رود.

• در صورتی که اکسیژن رسانی آن ها از ناحیه جفت تحت تأثیر قرار بگیرد.

• در صورتی که دمای بدن آن ها یکباره تغییر کند.

در چه مکان هایی می توان زایمان در آب انجام داد؟

با در دسترس بودن هر کدام از مکان هایی که در ادامه اشاره می کنیم شما می توانید در صورت داشتن شرایط لازم، زایمان در آب انجام دهید.

• در خانه (با حضور پزشک)

• داخل استخر تولد اجاره ای (با حضور پزشک)

• در مراکز زایمان مجهز

• بیمارستان‌های مجهز به سیستم زایمان در آب

• مطب های خصوصی

برای زایمان در آب چه لباسی باید پوشیده شود؟

هر لباسی که در آن احساس راحتی می کنید را برای زایمان در آب می توانید بپوشید، چون نباید فراموش کنید که داخل یک حمام بزرگ هستید. اکثر خانم ها استفاده از مایو و بیکینی را ترجیح می‌دهند و ترجیح می‌دهند فقط سوتین بپوشند. اگر بخواهید لباس پوشیده تر بپوشید می‌توانید جلیقه یا تیشرت بپوشید و در صورتی که زایمان خیلی طولانی باشد می‌توانید پایین لباستان را بپیچانید و داخل یقه فرو ببرید.

بعضی از خانم‌ها هم تمایل دارند هیچ لباسی نداشته باشند و کاملا برهنه باشند. پس هر چیزی که با پوشیدن آن نیم تنه بالایی شما احساس راحتی داشته باشد می تواند گزینه مناسبی باشد و بهتر است قسمت پایینی بدن شما کاملا عریان باشد تا پزشک موقع نزدیک شدن زمان تولد شاهد کامل اتفاقات باشد و تسلط کامل روی شما داشته باشد. البته می توانید تا آن زمان هنوز شلوار به پا داشته باشید.

تسکین درد هنگام زایمان در آب چگونه است؟

خوشبختانه آب این قابلیت را دارد که می تواند فشاری که روی بدن شما وارد می شود را تسکین بدهد و می تواند از شما حمایت کند.

اگر شما نیاز به تسکین درد بیشتری داشته باشید گاهی اوقات گاز اکسیژن و هوا هم داخل حمام زایمان استفاده می‌شود. لوله انتونوکس ضد آب می باشد و می توانید داخل استخر از آن استفاده کنید.

آیا در صورت انجام زایمان در آب می شود از گزینه کلامپ بندناف استفاده کرد؟

اخیرا تاخیر بستن بند ناف یا کلمپ بند ناف کار بسیار رایجی شده و خیلی از مراکز تولد و زایشگاه ها و قسمت های زایمان بیمارستان ها و غیره سعی می‌کنند که این کار را برای همه تولد ها انجام دهند.

دلیل انجام این کار این است که جلوگیری از قطع بند ناف تا وقتی که خون از جفت داخل بدن نوزاد متوقف شده بتواند جریان آهن و سلولهای بنیادی به بدن او را بالا ببرد، به همین دلیل در نهایت کمک زیادی به رشد و سیستم ایمنی بدن آنها خواهد کرد.

خیلی از مراکزDCC  را به شکل عادی انجام می‌دهند اما در صورتیکه زایمان در آب را انتخاب کنید بهتر است از قبل با تیم زایمان صحبت کرده باشید و اگر نوزاد تازه به دنیا آمده نفس بکشد یا شما بیش از حد طبیعی خونریزی داشته باشید ممکن است پزشک صلاح ببینند که بند ناف را زودتر از حد معمول برش بدهد و ایمنی نوزاد و مادر در زمان زایمان و بعد از زایمان در آب اهمیت بسیار زیادی دارد و همیشه اولویت پزشکان خواهد بود.

هنگام زایمان در آب چگونه می‌شود جفت را تحویل داد؟

معمولاً پزشکان از خانم هایی که وضع حمل می‌کنند درخواست می‌کنند که جهت تحویل جفت از استخر بیرون بیایند چون نیروی جاذبه خشکی می تواند برای مرحله سوم زایمان کمک زیادی کند. همچنین کمک به شما در خارج از آب وقتی که شرایط اضطراری شود خیلی راحت تر خواهد بود.

بعضی از خانم‌ها ممکن است بعد از انجام زایمان یا در قسمت سوم زایمان احساس ضعف کنند که در این شرایط وقتی از آب بیرون باشند بهتر می‌توان به آنها کمک رساند.

چنانچه به صورت ناگهانی احساس سبکی کردید و دیدید بیرون آمدن از استخر برای شما سخت است، خیلی از بیمارستان‌ها و مراکز تولد روال خاصی در رابطه با تحویل جفت دارند و بیشتر آنها جهت ایمنی بیشتر مادر روی تخت آن را از شما تحویل می گیرند. پس بهتر است قبل از انجام مراحل زایمان در رابطه با نحوه عملکرد آنها از پزشک سوال بپرسید.

آیا می توان با تزریق داروی فشار به سریع خارج شدن جفت کمک کرد؟

برای سرعت بخشیدن به تحویل جفت در استخر معمولاً هورمون اکسی توسین تزریق می‌شود که جهت انجام آن باید بازو مادر از آب بیرون باشد تا این تزریق صورت بگیرد و چند دقیقه بعد از تزریق برای تحویل جفت باید استخر را ترک کند.

چه زمانی ممکن است لازم باشد که از استخر بیرون بیاید؟

برخی اوقات روند زایمان در آب از حالت طبیعی خود فاصله می‌گیرد و شرایطی پیش می‌آید که ممکن است لازم باشد زودتر از استخر بیرون بیاید که شامل موارد زیر است که پزشکان آن را به شما گوشزد خواهند کرد.

• در صورتی که ماما مکونیوم ببیند. (وقتی نوزاد هنوز به دنیا نیامده باشد و مدفوع کند)

• در صورتی که مادر شروع به خونریزی شدید از ناحیه واژن نماید.

• در صورتی که زایمان مادر غیرطبیعی شود. (مثلاً در دما یا فشار خون تغییر ایجاد شود)

• در صورتی که ضربان قلب نوزاد تغییر کند.

• در صورتی که نیاز به رفتن توالت باشد.

• در صورتی که زایمان شما کند شود یا انقباضات شکمی شما ضعیف گردد.

• جهت تحویل جفت

آیا می شود نظر را در رابطه با زایمان در آب تغییر داد؟

در صورتی که در برنامه زایمان شما درج شده باشد که زایمان در آب را انتخاب کرده اید، ولی در نهایت تصمیم گرفتید که وارد استخر زایمان نشوید و به انجام این کار مایل نیستید، حتی اگر وارد استخر تولد شدید و بعد احساس کردید که این شرایط و محیط را دوست ندارید می توانید از آن خارج شوید و فکر نکنید که این تغییر نظر خوشایند نیست و شاید زشت باشد. پزشک تا وقتی که شما و نوزادتان در سلامت کامل باشد حمایت کامل از نظر شما انجام می دهد.